Hoe universeel is muziek? [Dutch]

Een schommelende, geruststellende cadans is typerend voor slaapliedjes.

[Bron: De Volkskrant; auteur Renske Marseille]

Hoewel muziek altijd al wordt beschouwd als ‘een universele taal’ die iedereen ‘spreekt’, was het lang onduidelijk of er daadwerkelijk algemeenheden in muziek te ontdekken zijn. Een groep Amerikaanse onderzoekers analyseerde meer dan een eeuw aan antropologisch en etnomusicologisch onderzoek – een tak van de musicologie die vooral muziek in haar culturele context bestudeert. Daarnaast verzamelden ze audio-opnamen van dans-, liefdes- en slaapliedjes als ook ‘helende’ liedjes uit 315 culturen. Geen bekende nummers uit de hitlijsten, maar liedjes met zang uit (voornamelijk) kleinschalige samenlevingen. Vervolgens legden ze de nummers langs een meetlat van eigenschappen zoals accent, maatsoort, intervallen (toonsafstanden) en functie van de liedjes. Zo konden ze de nummers omzetten naar data en ze met elkaar vergelijken. Daarnaast vroegen ze maar liefst 29.357 mensen uit verschillende landen, zowel muziekexperts als leken, te beoordelen in welke van de vier categorieën de muziekbestanden hoorden. 

‘Nu blijkt dat er meer overeenkomsten dan verschillen bestaan tussen muziek uit allerlei culturen’, zegt Henkjan Honing, hoogleraar muziekcognitie aan de Universiteit van Amsterdam – niet bij de studie betrokken. ‘Blijkbaar hoef je de cultuur en muziek niet te kennen om toch te kunnen zeggen waarvoor de muziek wordt gebruikt.’ Als voorbeeld noemt hij Slaap, kindje slaap. ‘Dat wordt getypeerd door twee niveaus van accenten. Je voelt zowel een tweedelige als een driedelige maat. Daardoor ontstaat een soort schommelende, geruststellende cadans die typerend is voor slaapliedjes over de hele wereld.

Dat we die overeenkomsten herkennen in bijvoorbeeld slaapliedjes in alle culturen, komt volgens Honing door een ‘biologische aanleg’ voor muziek in de hersenen van de mens. Die zorgen ervoor dat mensen muziek op dezelfde manier produceren en beleven. ‘Dat is natuurlijk wel een beetje in tegenspraak met het wijdverspreide idee dat culturen juist uniek zijn, maar blijkbaar is de biologische aanleg voor muziek in mensen dermate vergelijkbaar dat de muziek daardoor ook uit dezelfde patronen bestaat’, aldus Honing.

Hoewel hoogleraar Honing zeer te spreken is over de nieuwe studie, plaatst hij ook een kanttekening: ‘De wetenschappers claimen dat tonaliteit waarschijnlijk óók universeel is, maar daar ben ik niet zo zeker van.’ De term ‘tonaliteit’ wordt in deze studie gebruikt voor het idee dat bepaalde tonen een centrale functie hebben en dat daaraan ook een bepaald verwachtingspatroon van de luisteraar is gekoppeld, bijvoorbeeld wanneer de laatste toon van het liedje klinkt. ‘Of het duiden van tonaliteit in muziek aangeleerd of biologisch bepaald is, blijft ook na deze analyses onduidelijk.’

Zie tevens Hendrik Spiering in het NRC en een eerdere blog.

Mehr, S. A., Singh, M., Knox, D., Ketter, D. M., Pickens-Jones, D., Atwood, S., … Glowacki, L. (2019). Universality and diversity in human song. Science, 366 (21 November 2019), 1–17. https://science.sciencemag.org/cgi/doi/10.1126/science.aax0868
 

How universal is music?

Inuit throat singers (Source: Flickr)

Tomorrow an elaborate study addressing this question will be published in Science (Mehr et al., 2019). It consists of 17 pages main text and roughly 100 pages of supplementary materials. It will give all of us a lot to read and think about. (Although the Science paper is embargoed until tomorrow afternoon, in Amsterdam we discussed the paper this week based on the pre-publication made available through PsyArXiv.)

(Source: pre-publication)

The study (i.e. pre-publication) presents several interesting findings, some as expected, others very intriguing. First of all, it provides convincing evidence that music is indeed a universal phenomenon: it can be found in virtually all societies and varies more within than between societies. Secondly, the study shows that there are often clear relations between the form of the music (its musical structure) and its function – the context in which it is used. For instance, being a lullaby or healing song. And, even more interesting, “these patterns do not consist of concrete acoustic features, such as a specific melody or rhythm, but rather of relational properties such as accent, meter, and interval structure.” (Mehr et al., 2019, p.13). Clearly, universal features of human musicality (i.e. the capacity for music; Honing et al., 2015) lead people to produce and enjoy songs with certain kinds of rhythmic or melodic patterning that naturally go with certain moods.



P.S. Many media will cover the publication in the next few days. For a coverage in Dutch see, e.g. De Volkskrant and NRC.

Honing, H., ten Cate, C., Peretz, I., & Trehub, S. E. (2015). Without it no music: cognition, biology and evolution of musicality. Philosophical Transactions of the Royal Society of London B: Biological Sciences, 370(1664), 20140088. https://doi.org/10.1098/rstb.2014.0088  

Mehr, S. A., Singh, M., Knox, D., Ketter, D. M., Pickens-Jones, D., Atwood, S., … Glowacki, L. (2019). Universality and diversity in human song. Science, 366 (21 November 2019), 1–17. https://science.sciencemag.org/cgi/doi/10.1126/science.aax0868 
[For an interactive version of the songs described, see http://themusiclab.org/nhsplots ]

De juiste toon: had Pythagoras gelijk? [Dutch]

In muziek zijn vele wiskundige en natuurkundige wetten te vinden. Liggen die patronen aan de basis van wat we mooi vinden? Hebben onze hersenen een voorkeur voor bepaalde patronen? En hoe zit het met andere culturen, die weer andere patronen waarderen?

Over al deze zaken werd er stevig gediscussieerd tijdens de BètaBreak van 18 november j.l. met Michiel Schuijer (Muziektheoreticus, lector aan Conservatorium van Amsterdam), Henkjan Honing (hoogleraar Muziekcognitie aan de UvA) en Jan van de Craats (hoogleraar Wiskunde aan de UvA). Enkele van de referneties die genoemd worden staan hieronder (Plomp & Levelt, 1965; Savage et al., 2015).



De benadering van muziek als een natuurkundig of wiskundig verschijnsel heeft als mogelijke valkuil om naast geluidsleer een soort getallenleer te worden. Alsof harmonische, mooie of ‘juiste’ muziek door de natuur bepaald of zelfs afgedwongen wordt. Er klinkt iets in terug van het, in steeds wisselende gedaantes terugkerende Oudgriekse idee van een ‘harmonie der sferen’, het idee dat de wiskundige structuur van muziek iets zou kunnen onthullen over de natuur zelf. Of omgekeerd: dat een elegante formule die de code van de muziek van vermaarde componisten (denk aan Bach) weet te kraken en de onderliggende getallenstructuur ervan blootlegt, ons kan laten zien hoe mooi, hoe ‘natuurlijk’ die muziek is. Maar al Pythagoras’ ideeën over consonantie in termen van heeltallige ratio’s ten spijt: een hedendaagse, zorgvuldig maar allesbehalve heeltallig gestemde piano wordt door opvallend weinig mensen als ‘vals’ ervaren. Het is de eeuwenoude tegenstelling tussen muziek opgevat als getal en muziek als empirisch feit (cf. Pythagoras versus Aristoxenus). Muziek huist niet zozeer in het geluid of in het getal, maar eerder in het hoofd van de luisteraar (Honing, 2012).

Honing, H. (2012). Een vertelling. In S. van der Maas, C. Hulshof, & P. Oldenhave (Eds.), Liber Plurum Vocum voor Rokus de Groot (pp. 150-154). Amsterdam: Universiteit van Amsterdam (ISBN 978-90-818488-0-0)
Plomp R, & Levelt WJ (1965). Tonal consonance and critical bandwidth. The Journal of the Acoustical Society of America, 38 (4), 548-60 PMID: 5831012
Savage, P., Brown, S., Sakai, E., & Currie, T. (2015). Statistical universals reveal the structures and functions of human music Proceedings of the National Academy of Sciences, 112 (29), 8987-8992 DOI: 10.1073/pnas.1414495112